استاندارد خروجی فاضلاب

در دنیای امروز، با گسترش شهرنشینی، توسعه صنایع و افزایش مصرف آب، تولید فاضلاب به یکی از چالش‌های جدی محیط زیستی تبدیل شده است. تخلیه مستقیم فاضلاب بدون تصفیه مناسب، می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای منابع آب، خاک، سلامت انسان و اکوسیستم‌ها به همراه داشته باشد. از این رو، تعیین استاندارد خروجی فاضلاب به عنوان یک الزام قانونی و زیست‌محیطی، نقش حیاتی در کنترل آلودگی و حفاظت از منابع طبیعی ایفا می‌کند.

این استانداردها که توسط سازمان حفاظت محیط زیست ایران و سایر نهادهای ذی‌ربط تدوین شده‌اند، شامل محدوده‌های مجاز برای پارامترهای مختلف فیزیکی، شیمیایی و میکروبی هستند. این حدود بر اساس نوع منبع فاضلاب (خانگی، صنعتی، بیمارستانی و…) و مقصد نهایی آن (آب‌های سطحی، زیرزمینی، آبیاری فضای سبز، مصرف صنعتی و…) تعریف می‌شوند.

در شرکت ارکان گستر با انواع استانداردهای فاضلاب، مقادیر مجاز آلاینده‌ها، کاربردهای مختلف پساب تصفیه‌شده و الزامات قانونی مربوطه آشنا می‌شوید. رعایت این استانداردها نه تنها به حفظ سلامت عمومی و محیط زیست کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در توسعه پایدار و مدیریت منابع آبی ایفا خواهد کرد.

بیشتر بخوانید:‌ پکیج تصفیه فاضلاب صنعتی

استاندارد خروجی فاضلاب سازمان محیط زیست

استاندارد خروجی فاضلاب سازمان محیط زیست ایران، توسط سازمان حفاظت محیط زیست تعیین می‌شود و به منظور حفاظت از منابع آبی، خاکی و سلامت عمومی جامعه طراحی شده است. این استانداردها شامل مقادیر مجاز پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی فاضلاب برای تخلیه به منابع مختلف (آب‌های سطحی، چاه جذبی، اراضی کشاورزی) می‌باشد.

در ادامه خلاصه‌ای از مهم‌ترین پارامترها و حدود مجاز آن‌ها برای تخلیه فاضلاب آورده شده است:

✅ مقادیر استاندارد خروجی فاضلاب براساس نوع محل تخلیه:

پارامتر	تخلیه به آب‌های سطحی (mg/L)	تخلیه به چاه جاذب (mg/L)	تخلیه به اراضی کشاورزی (mg/L)
BOD5 (اکسیژن‌خواهی بیوشیمیایی)	30	30	100
COD (اکسیژن‌خواهی شیمیایی)	60	60	200
TSS (ذرات معلق)	40	40	150
pH	6-8.5	6-8.5	6-8.5
کل نیتروژن (N)	30	30	50
کل فسفر (P)	6	6	10
روغن و چربی	10	10	10
کل جامدات محلول (TDS)	2000	2000	3000
کلیفرم مدفوعی (MPN/100ml)	400	1000	1000

📌 نکات مهم:

• این مقادیر ممکن است بسته به نوع صنعت یا فعالیت، حجم فاضلاب و موقعیت جغرافیایی کمی تغییر کند.
• صنایع خاص مانند پتروشیمی، دباغی، صنایع غذایی و نساجی ممکن است استانداردهای ویژه‌ای داشته باشند.
• قبل از هرگونه تخلیه، باید مجوز محیط زیست گرفته شود و آنالیز آزمایشگاهی معتبر ارائه شود.
• در مواردی مانند استفاده از پساب برای آبیاری، باید بررسی آلودگی فلزات سنگین و آلودگی میکروبیولوژیکی نیز انجام شود.

بیشتر بخوانید: پکیج تصفیه فاضلاب بهداشتی

📚 منابع و مراجع:

• دستورالعمل‌های رسمی سازمان حفاظت محیط زیست ایران
• استاندارد ملی شماره 1053 و 3762 مربوط به کیفیت آب و فاضلاب
• آیین‌نامه مدیریت پسماندها و فاضلاب‌های صنعتی و بهداشتی

استاندارد خروجی فاضلاب صنعتی

استاندارد خروجی فاضلاب صنعتی توسط سازمان حفاظت محیط زیست ایران تدوین شده است تا از آلودگی منابع آب، خاک و تهدید سلامت عمومی جلوگیری شود. این استانداردها بسته به نوع صنعت، نوع مصرف آب، و محل تخلیه فاضلاب (مثل آب‌های سطحی، چاه جذبی یا اراضی کشاورزی) متفاوت است.

بیشتر بخوانید: پکیج تصفیه فاضلاب بیمارستانی

✅ استاندارد عمومی خروجی فاضلاب صنعتی

در جدول زیر، مقادیر حداکثر مجاز پارامترهای اصلی فاضلاب صنعتی آورده شده است:

پارامتر	آب‌های سطحی (mg/L)	چاه جذبی (mg/L)	آبیاری اراضی کشاورزی (mg/L)
BOD₅ (اکسیژن‌خواهی بیولوژیکی)	30	30	100
COD (اکسیژن‌خواهی شیمیایی)	60	60	200
TSS (ذرات معلق)	40	40	150
pH	6–8.5	6–8.5	6–8.5
کل نیتروژن (Total Nitrogen)	30	30	50
کل فسفر (Total Phosphorus)	6	6	10
روغن و چربی	10	10	10
TDS (کل مواد جامد محلول)	2000	2000	3000
دما (Temperature)	حداکثر 40°C	حداکثر 40°C	حداکثر 40°C
فلزات سنگین (مانند Pb, Cd, Cr)	بسته به نوع فلز	متفاوت	متفاوت
کلیفرم مدفوعی (MPN/100ml)	400	1000	1000

⚠️ توجه: فاضلاب صنایع خاص (مثل صنایع شیمیایی، فلزکاری، نساجی، دباغی، لبنیات، پتروشیمی و…) دارای پارامترها و حدود خاص خود هستند. به عنوان مثال:

🧪 برخی فلزات سنگین در صنایع خاص:

فلز سنگین	حد مجاز (mg/L)
سرب (Pb)	0.1
کادمیوم (Cd)	0.01
کروم شش ظرفیتی (Cr⁶⁺)	0.05
نیکل (Ni)	1.0
مس (Cu)	1.0
روی (Zn)	5.0

📜 قوانین و منابع قانونی

این استانداردها بر پایه موارد زیر تدوین شده‌اند:

• آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب (مصوب 1373)
• ضوابط و معیارهای استقرار واحدهای صنعتی و تولیدی
• استاندارد ملی ایران (INSO) شماره 1053، 3762، 5199
• دستورالعمل کنترل و پایش فاضلاب صنعتی – سازمان محیط زیست

بیشتر بخوانید: قطره گیر برج خنک کننده

📌 نکات اجرایی مهم:

1. واحد صنعتی باید قبل از تخلیه، سیستم تصفیه فاضلاب مناسب نصب کند.
2. آنالیز آزمایشگاهی فاضلاب باید توسط آزمایشگاه معتمد محیط زیست انجام شود.
3. مجوز تخلیه فقط در صورت رعایت کامل استانداردها صادر می‌شود.
4. در صورت تخلف، واحد صنعتی مشمول جریمه، توقف فعالیت یا معرفی به مراجع قضایی می‌شود.

استاندارد ملی فاضلاب

استاندارد ملی فاضلاب در ایران مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و حدود مجاز برای ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و میکروبی فاضلاب است که توسط سازمان ملی استاندارد ایران و در همکاری با سازمان حفاظت محیط زیست تدوین شده‌اند. این استانداردها معیارهایی را برای تصفیه و تخلیه فاضلاب شهری، صنعتی و بهداشتی به منابع مختلف آب و خاک مشخص می‌کنند.

بیشتر بخوانید: حذف بو از فاضلاب

✅ مهم‌ترین استانداردهای ملی مربوط به فاضلاب

1. استاندارد ملی ایران 1053

• عنوان: ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و میکروبی فاضلاب برای تخلیه به منابع پذیرنده
• کاربرد: فاضلاب تصفیه شده قابل تخلیه به آب‌های سطحی، زیرزمینی یا مصارف کشاورزی
• نهاد تدوین‌کننده: سازمان ملی استاندارد ایران با همکاری سازمان محیط زیست
• وضعیت: اجباری برای کلیه واحدهای تولیدی، خدماتی و صنعتی دارای پساب

2. استاندارد ملی ایران 3762

• عنوان: روش‌های نمونه‌برداری و اندازه‌گیری پارامترهای فاضلاب
• شامل روش‌های سنجش پارامترهایی مثل:
  • BOD (اکسیژن‌خواهی بیولوژیکی)
  • COD (اکسیژن‌خواهی شیمیایی)
  • TSS (ذرات معلق)
  • فلزات سنگین (سرب، کروم، کادمیوم و …)
  • کلیفرم مدفوعی و کل کلیفرم‌ها

3. استاندارد ملی ایران 5199

• عنوان: پساب خروجی از تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری – مشخصات فنی
• تمرکز بر روی تصفیه‌خانه‌های فاضلاب خانگی و شهری
• تعیین شاخص‌های کیفیت پساب برای بازچرخانی، آبیاری و تخلیه به محیط

📊 حدود مجاز برخی از پارامترهای کلیدی در استاندارد ملی 1053:

پارامتر	حد مجاز (برای تخلیه به منابع آب)
BOD₅	30 mg/L
COD	60 mg/L
TSS	40 mg/L
pH	بین 6 تا 8.5
دما	حداکثر 40 درجه سانتی‌گراد
نیتروژن کل	30 mg/L
فسفر کل	6 mg/L
روغن و چربی	10 mg/L
کلیفرم مدفوعی	حداکثر 400 عدد در 100 میلی‌لیتر

📌 نکات مهم اجرایی:

• هر نوع تخلیه فاضلاب بدون تصفیه مناسب ممنوع است.
• صنایع موظف به نصب سیستم تصفیه فاضلاب استاندارد هستند.
• پایش کیفیت پساب باید توسط آزمایشگاه‌های معتمد محیط زیست انجام شود.
• در صورت عدم رعایت استاندارد ملی فاضلاب، واحد صنعتی یا شهری مشمول جریمه یا توقف فعالیت خواهد شد.

بیشتر بخوانید: پکیج تزریق مواد شیمیایی

استاندارد تخلیه پساب به دریا

استاندارد تخلیه پساب به دریا در ایران بر اساس ضوابط سازمان حفاظت محیط زیست و با توجه به ویژگی‌های خاص دریای جنوبی (خلیج فارس، دریای عمان) و دریای شمال (دریای خزر) تنظیم شده است. این استانداردها به‌منظور حفظ اکوسیستم‌های دریایی، حیات آبزیان و جلوگیری از آلودگی منابع دریایی تدوین شده‌اند.

در تخلیه پساب به دریا، حدود مجاز برخی پارامترها نسبت به تخلیه به چاه یا زمین‌های کشاورزی سخت‌گیرانه‌تر هستند، زیرا اکوسیستم دریا بسیار حساس است.

📊 جدول استاندارد تخلیه پساب به دریا (بر اساس دستورالعمل سازمان محیط زیست):

پارامتر	حد مجاز (mg/L)
BOD₅ (اکسیژن‌خواهی بیولوژیکی)	≤ 30
COD (اکسیژن‌خواهی شیمیایی)	≤ 60
TSS (ذرات معلق جامد)	≤ 40
pH	6 – 8.5
دما	حداکثر 35–40 درجه سانتی‌گراد
روغن و چربی	≤ 10
آمونیاک (NH₃)	≤ 5
نیتروژن کل	≤ 20
فسفر کل	≤ 4
کلیفرم مدفوعی	≤ 200 عدد در 100ml
فلزات سنگین (مثلاً سرب، جیوه)	بسته به نوع فلز – بسیار محدود
پسماندهای سمی و خطرناک	صفر (نباید تخلیه شوند)

⚠️ نکات کلیدی در تخلیه فاضلاب به دریا

1. نباید پساب خام مستقیماً به دریا تخلیه شود. سیستم تصفیه کامل (فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی) الزامی است.
2. تخلیه باید از طریق خط انتقال و دیفیوزر انجام شود تا رقیق‌سازی مناسب اتفاق بیفتد.
3. مکان‌یابی محل تخلیه باید با نظر کارشناسی و تصویب سازمان محیط زیست باشد.
4. پساب صنایع نفت، پتروشیمی، شیلات، و نیروگاه‌ها باید با استانداردهای تخصصی خود منطبق باشد.

📜 منابع قانونی و مقررات

• آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت از دریا و رودخانه‌ها در برابر آلودگی با مواد نفتی
• دستورالعمل ضوابط محیط زیستی استقرار و بهره‌برداری از تأسیسات تخلیه فاضلاب به دریا (سازمان محیط زیست)
• استاندارد ملی ایران 1053 و مکمل‌های آن

بیشتر بخوانید:‌ سپتیک تانک ته نشینی

🧾 الزامات محیط زیستی برای اخذ مجوز تخلیه به دریا:

✔ انجام مطالعات مدل‌سازی پخش پساب در دریا
✔ نصب سیستم اندازه‌گیری آنلاین کیفیت پساب
✔ انجام پایش دوره‌ای دریایی (بیولوژیکی، فیزیکی، شیمیایی)
✔ گزارش‌دهی منظم به سازمان حفاظت محیط زیست

استاندارد فاضلاب بیمارستانی

فاضلاب بیمارستانی به‌دلیل وجود مواد شیمیایی، پاتـوژن‌ها، داروهای فعال، میکروارگانیسم‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک و پسماندهای خطرناک، یکی از خطرناک‌ترین انواع فاضلاب‌ها محسوب می‌شود. بنابراین تخلیه آن بدون تصفیه مناسب، تهدیدی جدی برای سلامت انسان، محیط زیست و منابع آبی است.

📘 مرجع اصلی استاندارد فاضلاب بیمارستانی:

• سازمان حفاظت محیط زیست ایران
• استاندارد ملی ایران 1053
• دستورالعمل‌های وزارت بهداشت و معاونت بهداشت محیط
• دستورالعمل فنی تصفیه فاضلاب بیمارستانی (پیوست طرح‌های HSE)

📊 حدود مجاز پارامترهای پساب تصفیه‌شده بیمارستانی

پارامتر	حد مجاز (mg/L)	توضیحات
BOD₅ (اکسیژن‌خواهی بیولوژیکی)	≤ 30	برای تخلیه به آب‌های سطحی
COD (اکسیژن‌خواهی شیمیایی)	≤ 60	برای تخلیه به محیط‌های پذیرنده
TSS (مواد جامد معلق)	≤ 40
pH	6–8.5
کلیفرم کل	≤ 1000 عدد در 100ml	در برخی موارد باید صفر باشد (به‌ویژه در تخلیه به آب‌های بسته)
کلیفرم مدفوعی	≤ 400 عدد در 100ml
نیتروژن کل	≤ 30
فسفر کل	≤ 6
روغن و چربی	≤ 10
فلزات سنگین (مانند جیوه، سرب)	مقادیر بسیار کم (مطابق استاندارد ملی)
باقی‌مانده کلر آزاد (در گندزدایی)	≤ 1	برای جلوگیری از آسیب به حیات آبزی
باقی‌مانده داروها و آنتی‌بیوتیک‌ها	نزدیک صفر	باید با فرآیندهای پیشرفته حذف شوند

🧪 فرآیندهای تصفیه پیشنهادی برای فاضلاب بیمارستانی

1. پیش‌تصفیه (Pre-treatment)
   • حذف آشغال، چربی‌گیر، دانه‌گیر
2. تصفیه بیولوژیکی (لجن فعال، SBR یا MBBR)
   • حذف BOD، COD و مواد آلی
3. گندزدایی (UV یا کلرزنی دقیق)
   • کاهش بار میکروبی و پاتـوژن‌ها
   • UV توصیه‌شده‌تر از کلر است، چون محصولات جانبی مضر ایجاد نمی‌کند
4. تصفیه پیشرفته (اختیاری ولی مهم)
   • Ozonation یا فیلترهای کربن فعال برای حذف داروها، آنتی‌بیوتیک‌ها و فلزات
5. پایش آنلاین و نمونه‌برداری دوره‌ای

⚠️ الزامات قانونی

• تخلیه مستقیم فاضلاب بیمارستانی خام به شبکه فاضلاب شهری یا طبیعت ممنوع است.
• تمام بیمارستان‌ها، درمانگاه‌های بزرگ و مراکز جراحی باید دارای تصفیه‌خانه فاضلاب مستقل باشند.
• طرح تصفیه‌خانه باید مورد تایید سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت بهداشت قرار گیرد.
• در بیمارستان‌هایی با بخش‌های عفونی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی، تصفیه تخصصی‌تر لازم است.

فاضلاب بیمارستانی نیازمند تصفیه تخصصی، پایش دقیق و رعایت کامل استانداردهای زیست‌محیطی و بهداشتی است. رعایت استاندارد فاضلاب بیمارستانی نه‌تنها یک الزام قانونی است، بلکه ضامن سلامت عمومی و محافظت از منابع زیست‌محیطی کشور محسوب می‌شود.

استاندارد پساب برای آبیاری فضای سبز

استفاده از پساب تصفیه‌شده برای آبیاری فضای سبز یکی از راهکارهای مهم در مدیریت منابع آب است، به‌ویژه در مناطق کم‌آب مانند ایران. با این حال، این کار باید طبق استانداردهای مشخص زیست‌محیطی و بهداشتی انجام شود تا سلامت انسان، خاک و گیاهان حفظ شود.

📘 مرجع قانونی:

• سازمان حفاظت محیط زیست ایران
• استاندارد ملی ایران به شماره 1053
• دستورالعمل بازاستفاده از پساب تصفیه‌شده در آبیاری فضای سبز (مشترک وزارت نیرو و وزارت بهداشت)

📊 استاندارد کیفی پساب برای آبیاری فضای سبز

پارامتر	حد مجاز (mg/L یا مقدار دیگر)	توضیحات
BOD₅	≤ 30	کاهش مواد آلی، برای جلوگیری از بوی نامطبوع
COD	≤ 50
TSS (مواد جامد معلق)	≤ 30	جلوگیری از گرفتگی نازل‌های آبیاری قطره‌ای
pH	6.5 – 8.5	مناسب برای رشد گیاهان
کلیفرم مدفوعی	≤ 200 عدد در 100 میلی‌لیتر	محدودسازی آلودگی میکروبی
نیتروژن کل	≤ 30	جلوگیری از تجمع نیترات در خاک
فسفر کل	≤ 5	در برخی موارد تا 2 نیز توصیه شده
کلر آزاد باقی‌مانده	≤ 1	در صورت گندزدایی با کلر
هدایت الکتریکی (EC)	≤ 2000 µS/cm	شاخص شوری؛ بسته به نوع گیاه ممکن است کمتر لازم باشد
SAR (نسبت جذب سدیم)	≤ 9	تأثیر بر نفوذپذیری خاک
فلزات سنگین (مانند کادمیوم، سرب)	طبق استاندارد ملی – بسیار محدود	نباید باعث سمیت گیاهی یا ورود به زنجیره غذایی شود
روغن و چربی	≤ 10	برای جلوگیری از آلودگی خاک و ایجاد بوی نامطبوع

✅ الزامات اجرایی برای آبیاری با پساب

1. پساب باید تصفیه‌شده و شفاف باشد و فاقد مواد جامد معلق زیاد یا بوی نامطبوع باشد.
2. آبیاری نباید به‌صورت پاششی باشد (ترجیحاً آبیاری قطره‌ای یا زیرسطحی) برای جلوگیری از تماس مستقیم با انسان.
3. پایش کیفی منظم پساب الزامی است.
4. نباید از پساب در آبیاری سبزیجات، صیفی‌جات و گیاهان خوراکی استفاده شود.
5. درختان، چمن‌ها و بوته‌های زینتی معمولاً تحمل بیشتری در برابر پساب دارند.

⚠️ هشدار

• استفاده از پساب نامناسب می‌تواند باعث شوری خاک، تجمع فلزات سنگین، آلودگی میکروبی و آسیب به گیاهان شود.
• در فضاهای سبز عمومی (پارک‌ها، بوستان‌ها) باید از پساب با کیفیت بالاتر استفاده شود، تا ریسک تماس انسانی کاهش یابد.

♻️ استاندارد فاضلاب تصفیه‌شده در ایران

فاضلاب تصفیه‌شده که برای تخلیه به محیط، مصرف مجدد یا استفاده‌های کشاورزی/صنعتی به کار می‌رود، باید مطابق با استانداردهای ملی و زیست‌محیطی باشد. سازمان حفاظت محیط زیست ایران، بر اساس نوع مصرف یا محل تخلیه، حدود مجاز آلاینده‌ها را در فاضلاب تصفیه‌شده تعیین کرده است.

📘 مراجع قانونی و استاندارد

1. استاندارد ملی ایران 1053 – پساب خروجی از تصفیه‌خانه‌ها
2. دستورالعمل سازمان حفاظت محیط زیست ایران برای تخلیه فاضلاب
3. مصوبات کمیته فنی آب و فاضلاب وزارت نیرو
4. راهنمای استفاده مجدد از فاضلاب (Reuse Guideline)

📊 جداول استاندارد کیفیت فاضلاب تصفیه‌شده بر اساس محل مصرف

✅ تخلیه به آب‌های سطحی

پارامتر	حد مجاز (mg/L)
BOD₅	≤ 30
COD	≤ 60
TSS	≤ 40
pH	6 – 8.5
کلیفرم مدفوعی	≤ 400 عدد در 100ml

✅ تخلیه به آب‌های زیرزمینی (تغذیه مصنوعی)

پارامتر	حد مجاز (mg/L)
نیترات (NO₃⁻)	≤ 20
آمونیوم	≤ 1
هدایت الکتریکی	≤ 1500 µS/cm
کلیفرم مدفوعی	صفر

✅ استفاده برای آبیاری فضای سبز

پارامتر	حد مجاز
BOD₅	≤ 30 mg/L
TSS	≤ 30 mg/L
EC (شوری)	≤ 2000 µS/cm
SAR (نسبت جذب سدیم)	≤ 9
کلیفرم مدفوعی	≤ 200 عدد در 100ml
فلزات سنگین	طبق استاندارد ملی

✅ استفاده صنعتی (مانند برج‌های خنک‌کن)

پارامتر	حد مجاز (mg/L)
سختی کل	بسته به کاربرد
TSS	≤ 10
روغن و چربی	≤ 10
BOD₅	≤ 10
پایداری pH	6.5 – 8.5

⚠️ نکات مهم

• نمونه‌برداری و پایش کیفیت باید دوره‌ای (مثلاً هفتگی یا ماهانه) انجام شود.
• در صورتی که فاضلاب برای استفاده مجدد به‌کار می‌رود، باید دارای گواهی کیفیت یا گزارش تاییدیه آزمایشگاهی باشد.
• استفاده از فاضلاب تصفیه‌شده برای شرب یا مصارف خانگی ممنوع است.

استاندارد خروجی فاضلاب بین المللی چیست؟

از دید بین‌المللی، استاندارد خروجی فاضلاب معمولاً بر اساس پارامترهای کیفیت آب و بهداشت عمومی تعیین می‌شود و هدف آن کاهش اثرات منفی بر سلامت، محیط زیست و بهره‌برداری مجدد از پساب است. استانداردها بر اساس توصیه‌های سازمان‌های جهانی مانند WHO تنظیم شده و شامل مواردی مثل:

• محدودیت‌های مواد آلی و زیستی: مانند BOD، COD، کلی فرم‌ها.
• مواد معدنی و فلزات سنگین: مانند نیترات، نیتریت، فسفات، آرسنیک.
• پاتوژن‌ها و عوامل بیماری‌زا: بمنظور جلوگیری از خطرات بهداشتی .
• پارامترهای مزه و بو: برای اطمینان از قابل استفاده بودن در کشاورزی و مصرف مجدد.

1- محدودیت‌های مواد آلی و زیستی: مانند BOD، COD، کلی فرم‌ها.

محدودیت‌های مواد آلی و زیستی در استاندارد خروجی فاضلاب برای تضمین سلامت عمومی و حفاظت از محیط زیست تعیین می‌شوند و معمولا بر اساس پارامترهای زیر تعریف می‌گردند:

1-1- نیاز اکسیژن بیوشیمیایی یا BOD(Biochemical Oxygen Demand)

• نشانگر مقدار مواد آلی موجود در فاضلاب که توسط باکتری‌ها تجزیه می‌شود.
• محددیت معمول: در استانداردهای جهانی، برای پساب قابل انتشار به آب‌های طبیعی یا کشاورزی، معمولا به‌طور کلی محدودیت در حدود 20-30 میلی‌گرم بر لیتر (mg/L) است، هرچند بسته به نوع کاربرد و شرایط محلی متفاوت است.

1-2-نیاز اکسیژن شیمیایی یا COD(Chemical Oxygen Demand)

• نشانگر مجموع مواد آلی و همچنین مواد معدنی و سایر آلاینده‌های اکسیدشونده.
• محدودیت معمول:معمولا در حدود 50-125 mg/L برای پساب استاندارد، اما بسته به کاربرد ممکن است کاهش یابد.

1-3- کلی فرم‌ها و عامل‌های بیماری‌زا (پاتوژن‌ها)

• محدودیت‌ها در تعداد کلی فرم‌ها مانند ( E.coli )
• در استانداردهای WHO و استانداردهای بین‌المللی دیگر: تعداد کلی فرم‌ها در هر 100 میلی‌لیتر باید کمتر از 10 باشد.
• برای مصارف کشاورزی و اتصال مستقیم به منابع آب، معمولاً این عدد باید صفر باشد.

در ادامه جدولی نمونه‌ای از محدودیت‌های استانداردهای جهانی برای مواد آلی و زیستی در خروجی فاضلاب آورده‌ام که بر اساس راهنمایی‌های WHO و استانداردهای بین‌المللی است:

توضیحات	محدودیت معمول در استاندارد های جهانی	پارامترها
برای پساب‌های قابل انتشار در محیط زیست	≤ 20-30 mg/L	BOD(Biochemical Oxygen Demand)
برای ارزیابی کل مواد آلی و آلاینده‌های شیمیایی	≤50-125 mg/L	COD(Chemical Oxygen Demand)
برای سلامت عمومی و جلوگیری از بیماری ها	تعداد در هر 100 میلی‌لیتر < 10	کل فرم‌ها ( E.coli )
ذرات معلق در پساب	≤ 30-50 mg/L	Total Suspended Solids ( TSS )
برای جلوگیری از شیوع بیماری‌ها	محدودیت‌های خاص در استانداردهای محلی یا صنعت  خاص دارند. مثلاً: صفر برای کاربردهای کشاورزی	پروتئینهاوعوامل زیستی دیگر

چند نکته:

این استانداردها متناسب با نوع کاربرد و حساسیت منطقه متفاوت است.

در برخی استانداردها، پارامترهای دیگر مانند نیتریت، نیترات و فلزات سنگین هم ذکر می‌شود.

2- مواد معدنی و فلزات سنگین: مانند نیترات، نیتریت، فسفات، آرسنیک.

در استانداردهای خروجی فاضلاب، محدودیت‌ها برای مواد معدنی و فلزات سنگین بسیار مهم هستند، زیرا این عوامل می‌توانند آسیب‌های زیستی و سلامت انسان و محیط زیست را ایجاد کنند.

مهم‌ترین فلزات سنگین و مواد معدنی در استانداردهای جهانی عبارتند از:

توضیحات کاربردی خاص	حد مجاز در خروجی فاضلاب ( معمولاً بر اساس استانداردهای  EPA و WHO	فلز یا ماده معدنی
مصرف بیش از حد می تواند سرطان زا باشد ، در آب های آشامیدنی و کشاورزی مهم است .	< 0.5 – 1.0 mg/L	آرسنیک ( As )
در محیط زیست و کشاورزی کنترل می شود ، در صنایع مختلف است.	< 2-5 mg/L	روی ( Zn )
عنصر سمی بسیار،باید محدود باشد .	< 0.01-0.05 mg/L	کادمیوم ( Cd )
در صنایع فلزی و باتری های رایج است .	< 0.1-0.5 mg/L	نیکل ( Ni )
مسمومیت شدید ، باید درپساب محدود شود.	< 0.01-0.05 mg/L	مرکاپتان ( Pb )
در صنعت و کشاورزی کاربرد دارد ، محدود شود.	< 1-2 mg/L	مس ( Cu )
در صنعت و کشاورزی کاربرد دارد ، محدودیت دارد	< 1-2 mg/L	فلوراید ( F )

چند نکته:

محدودیت‌ها بسته به کاربرد پساب متفاوت هستند؛ مثلا پساب جهت کشاورزی باید فلزات سنگین پایین‌تر باشد.

استانداردهای ملی هر کشور ممکن است کمی متفاوت باشد، اما کلیات بر پایه‌ی همین پارامترها قرار دارد.

3-پاتوژن‌ها و عوامل بیماری‌زا: بمنظور جلوگیری از خطرات بهداشتی.

پاتوژن‌ها و عوامل بیماری‌زا در استانداردهای خروجی فاضلاب اهمیت ویژه‌ای دارند، چون نگرانی اصلی جلوگیری از شیوع بیماری‌ها و حفاظت سلامت عمومی است. استانداردهای جهانی، مخصوصاً WHO، بر محدود نگه داشتن یا حذف کامل این عوامل تاکید دارند.

مهم‌ترین عوامل بیماری‌زا (پاتوژن‌ها):

توضیحات	محدودیت و استاندارد معمول	عامل بیماری زا
شاخص اصلی آلودگی محیطی و سلامت آب می باشد.	تعداد در هر 100عدد باید کمتر از 10باشد یا صفر=)	ای . کولای ( E.coil )
عوامل بیماری زا عامل مسمومیت های غذایی	باید غیر قابل تشخیص در نمونه های آب باشد	سالمونیلا ( Salmonella spp. )
عامل اسهال و بیماری های روده ای	باید غیر بوده یا در حد صفر باشد	شیکرها (  )
برای کاربردهای کشاورزی و آب آشامیدنی سخت گیرانه تر است	سطح باید کاهش یابد ، معمولا بر اساس پارامترهای ویروسی	ویروس های مرتبط ( مثل ویروس نوکلئیک اسدهای روده ای )

چند نکته:

در استانداردهای WHO، رعایت حد صفر یا حداقل تعداد ممکن برای این عوامل توصیه می‌شود، به‌خصوص برای پساب‌هایی که دوباره در محیط‌های انسانی یا کشاورزی استفاده می‌شود.

حذف کامل این عوامل در پساب تصفیه‌شده به روش‌های پیشرفته تصفیه، مانند فیلتراسیون غشایی، از اهمیت زیادی برخوردار است.

4-پارامترهای مزه و بو: برای اطمینان از قابل استفاده بودن در کشاورزی و مصرف مجدد.

پارامترهای مزه و بو در استانداردهای خروجی فاضلاب اهمیت زیادی دارند چون بر قابلیت استفاده مجدد و پذیرش عمومی اثرگذارند. این پارامترها به خوبی در استانداردهای بین‌المللی و ملی تعریف شده‌اند.

پارامترهای مزه و بو در استانداردهای خروجی فاضلاب:

توضیحات	محدوده مجاز یا معیاراستاندارد	پارامترها
در تصفیه خانه ها باید با احساس و ارزیابی های حسی کنترل شود . برای مثال ، بوی قابل تشخیص نباشد یا درسطح قابل قبول باشد.	باید مطابق با حد مجاز باشد، معمولاًنشانه گذاری بصری یا حسی	بوی ناخوشایند ( Odor )
برای پساب های تصفیه شده تنها در مواردی که برای مصارف آب آشامیدنی یا تماس مستقیم است ، اهمیت دارد.	عموماًدر استانداردهای آب آشامیدنی ذکر میشود؛در فاضلاب ممکن است لحاظ نشود	محدودیت های مزه ( Taste )
این گازها یا ترکیبات ممکن است سبب بوهای ناخوشایند شوند ،بنابراین کنترل سطح آن ها در استانداردها مهم است	سطح کم یا قابل کنترل است	پارامترهای فرعی (مثل سولفید هیدوژن،آمونیاک)

چند نکته:

در استانداردهای WHO و سایر منابع، معمولاً تأکید بر کاهش یا حذف بو و گازهای منشأ بو مانند سولفید هیدروژن است.

ارزیابی بو معمولاً بر اساس آزمایش‌های حسی انجام می‌شود، و در موارد حساس، مقادیر محدودیت مشخص می‌شود؛ مثلاً، بوی قابل تشخیص نباشد یا در حد استاندارد باشد.

نکته کلیدی

استانداردهای بین‌المللی بر اساس نوع استفاده پساب (مثلاً کشاورزی، صنعت، یا تخلیه به آب‌های طبیعی) متفاوت است، اما همگی به‌طور کلی بر کاهش آلاینده‌ها و تضمین سلامت عمومی تأکید دارند.

در نتیجه، استاندارد خروجی فاضلاب در سطح بین‌المللی، ترکیبی از پارامترهای کیفی و کمیتی است که در قالب دستورالعمل‌های جهانی یا ملی تطبیق می‌شود. معمولاً این استانداردها بر اساس مقررات ملی هر کشور و یا توصیه‌های جهانی، تنظیم و رعایت می‌شود.